ประเทศไทยกับออสเตรเลียได้สถาปนาความสัมพันธ์ทางการทูตอย่างเป็นทางการ เมื่อวันที่ 19 ธันวาคม พ.ศ. 2495 ถึงแม้ก่อนหน้านั้นจะมีความสัมพันธ์ระหว่างกันแต่ถือว่ายังไม่เป็นทางการ เนื่องจากออสเตรเลียเป็นรัฐในเครือจักรภพอังกฤษ การดำเนินความสัมพันธ์ของออสเตรเลียกับประเทศไทยยังอยู่ภายใต้นโยบายของอังกฤษเป็นหลัก ภายหลังการสถาปนาความสัมพันธ์ทางการทูต รัฐบาลไทยจึงเปิดสถานอัครราชทูต ณ กรุงแคนเบอร์รา (Royal Thai Legation) เมื่อ พ.ศ. 2495 และได้ยกสถานะเป็นสถานเอกอัครราชทูต (Royal Thai Embassy) เมื่อ พ.ศ. 2498

ความเป็นมา

ในระยะแรก ที่ทำการและบ้านพักของอัครราชทูตไทยเป็นสถานที่เดียวกัน โดยใช้ชื่อว่า Royal Thai Legation ตั้งอยู่ที่บ้านเลขที่ 47 Melbourne Avenue, Forrest, ACT โดยเช่าจากบริษัท อาร์ เอ แมคคิลลอป ตั้งแต่วันที่ 1 ธันวาคม พ.ศ. 2495

เมื่อวันที่ 5 มกราคม พ.ศ. 2497 รัฐบาลไทยได้ซื้อบ้านเลขที่ 15 Mugga Way, Red Hill, ACT จาก Colonel Mervyn John Holmes เพื่อเป็นบ้านพักของอัครราชทูตไทย เป็นเงิน 10,000 ปอนด์ออสเตรเลีย สำหรับที่ดินที่บ้านตั้งอยู่ได้เช่าจากรัฐบาลออสเตรเลียเป็นเวลา 99 ปี ส่วนที่ทำการได้ย้ายไปอยู่ที่บ้าน เลขที่ 1 Fraser Place, Yarralumla, ACT ตั้งแต่วันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2497 ต่อมา ได้ย้ายไปอยู่ที่บ้านเช่า เลขที่ 9 Daly Street, Deakin, ACT ตั้งแต่เดือนพฤศจิกายน 2508

เอกอัครราชทูตวิสามัญผู้มีอำนาจเต็มของไทยประจำออสเตรเลียคนแรก คือ ฯพณฯ เอกอัครราชทูตกนต์ธีร์ ศุภมงคล และมีข้าราชการประจำสถานเอกอัครราชทูต จำนวน 4 คน ในช่วงนั้นได้มีสำนักงานผู้ดูแลนักเรียนไทย และสำนักงานผู้ช่วยทูตทหารประจำกรุงแคนเบอร์ราแล้ว

การเสด็จพระราชดำเนินเยือนออสเตรเลียอย่างเป็นทางการครั้งแรก

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ในรัชกาลที่ 9 ได้เสด็จพระราชดำเนินเยือนออสเตรเลียอย่างเป็นทางการครั้งแรก ระหว่างวันที่ 26 สิงหาคม – 12 กันยายน พ.ศ. 2505 โดยเสด็จพระราชดำเนินเยือนรัฐต่าง ๆ ของออสเตรเลีย สำหรับที่กรุงแคนเบอร์รา ทั้งสองพระองค์ได้เสด็จพระราชดำเนินเยือนบ้านพักของเอกอัครราชทูต เลขที่ 15 Mugga Way, Red Hill, ACT เมื่อวันที่ 28 สิงหาคม พ.ศ. 2505 โดยเอกอัครราชทูต (นายวัฒนา อิศรภักดี) และภริยา พร้อมด้วยพสกนิกรชาวไทยในกรุงแคนเบอร์รา เฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทรับเสด็จ

โครงการก่อสร้างทำเนียบเอกอัครราชทูต

โครงการก่อสร้างทำเนียบเอกอัครราชทูตริเริ่มขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2508 ในช่วงเอกอัครราชทูต (นายประสงค์ บุญเจิม) โดยกระทรวงการต่างประเทศได้มีคำสั่งให้สถานเอกอัครราชทูตพิจารณาขอจองที่ดินจากรัฐบาลออสเตรเลีย

เมื่อปี พ.ศ. 2509 สถานเอกอัครราชทูตได้จ้างนาย T.N. Olgay ทำการร่างแบบอาคารสถานเอกอัครราชทูตครั้งแรก โดยใช้อาคารสถานเอกอัครราชทูต ณ เวียงจันทน์ เป็นต้นแบบ และมีกรมศิลปากรเป็นผู้ช่วยในการออกแบบหลังคา

เมื่อปี พ.ศ. 2510 สถานเอกอัครราชทูตได้ทำสัญญาเช่าที่ดินจากรัฐบาลออสเตรเลีย แปลงเลขที่ Block 7, Section 86, Yarralumla ปัจจุบัน คือ เลขที่ 111 Empire Circuit, Yarralumla, ACT เป็นเวลา 99 ปี โดยมีเนื้อที่ประมาณ 2 เอเคอร์เศษ หรือประมาณ 5 ไร่ ซึ่งรัฐบาลไทยต้องเสียค่าเช่าที่ดินปีต่อปี และต้องมีการประเมินราคาค่าเช่าใหม่ทุก 20 ปีตามสัญญา

สำหรับทำเนียบเอกอัครราชทูต ได้มีพิธีวางศิลาฤกษ์และเริ่มก่อสร้างเมื่อวันที่ 11 มีนาคม พ.ศ. 2513 โดยมีบริษัท Meli & Eglitis Pty, Ltd. เป็นผู้รับเหมาก่อสร้าง และนาย T.N. Olgay เป็นผู้ควบคุม โดยใช้เวลาในการก่อสร้างประมาณ 17 เดือน เอกอัครราชทูต (นายประสงค์ บุญเจิม) ได้ย้ายจากทำเนียบเก่า เลขที่ 15 Mugga Way, Red Hill, ACT ไปยังทำเนียบใหม่ เมื่อวันที่ 9 กันยายน พ.ศ. 2514 และได้กราบทูลเชิญ สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ขณะดำรงพระอิสริยยศ สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าวชิราลงกรณ เสด็จฯ ไปทรงเป็นประธานในพิธีเปิด เมื่อวันที่ 18 กันยายน พ.ศ. 2514

สำหรับที่ทำการสถานเอกอัครราชทูต กระทรวงการต่างประเทศได้อนุมัติให้ดัดแปลงส่วนที่พักคนติดตามและโรงรถเป็นที่ทำการชั่วคราว ซึ่งตั้งอยู่ในบริเวณเดียวกันกับทำเนียบเอกอัครราชทูต โดยได้ดำเนินการก่อสร้างเสร็จก่อนหน้าทำเนียบประมาณ ๑ เดือน แต่ต้องรอการเชื่อมต่อไฟฟ้าและโทรศัพท์อยู่หลายวัน ในที่สุดได้ย้ายที่ทำการจากบ้านเช่า เลขที่ 9 Daly Street, Deakin, ACT ไปยังที่ทำการแห่งใหม่ เมื่อวันที่ 15 สิงหาคม พ.ศ. 2514

การปรับปรุงที่ทำการสถานเอกอัครราชทูต เมื่อปี พ.ศ. 2539 – 2541

ต่อมาในช่วงเอกอัครราชทูต (นางลักษณาจันทร เลาหพันธุ์) ได้มีการปรับปรุงซ่อมแซมที่ทำการสถานเอกอัครราชทูตครั้งใหญ่ และก่อสร้างอาคารอเนกประสงค์ (ศาลาไทย) เพื่อแสดงให้ชาวต่างชาติเห็นถึงสถาปัตยกรรมไทยที่งดงามและเป็นเอกลักษณ์ อีกทั้งยังเป็นสัญลักษณ์ประจำชาติไทย ในการก่อสร้างได้มีการว่าจ้างสถาปนิกไทยมาออกแบบและนำวัสดุตกแต่งมาจากไทย อาทิ ไม้แกะสลักฝาผนัง เสากระจก เพดานและจั่ว ใช้เวลาในการก่อสร้างประมาณ 2 ปี ระหว่าง พ.ศ. 2539 – 2541 โดยมีบริษัท Barclay Mowlem เป็นผู้รับเหมาก่อสร้าง และบริษัท Bunning and Madden เป็นผู้ควบคุม นอกจากนี้ ยังได้ รับการสนับสนุนจากอาจารย์บรรณรักษ์ นาคบังลักล์ อดีตรองอธิการบดี ฝ่ายวิชาการคณะวิจิตรศิลป์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ คุณสุทธินี เมืองแสน คนไทยที่อาศัยอยู่ในกรุงแคนเบอร์รา ช่วยเป็นมัณฑนากรในการตกแต่งภายในอาคารด้วยแนวความคิดที่ต้องการแสดงให้เห็นถึงเอกลักษณ์ไทย และใช้เป็นสถานที่เชิดชูศิลปะและวัฒนธรรมไทยในรูปแบบต่าง ๆ เสมือนเป็นหอศิลป์ โดยมีการจัดแสดงงานศิลปะไทยไว้ภายในศาลาไทยพร้อมคำบรรยาย รวมถึงการตกแต่งเสาหลักของอาคารด้วยทองคำเปลว ซึ่งล้วนเป็นงานศิลปะที่มีความงดงาม ต่อมา เมื่อวันที่ 14 กรกฏาคม พ.ศ. 2541 สถานเอกอัครราชทูตฯ ได้จัดพิธีเปิดอาคารที่ทำการใหม่และศาลาไทยอย่างเป็นทางการ โดยมี ดร. สุรินทร์ พิศสุวรรณ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ ในขณะนั้น และนาย Tim Fischer รองนายกรัฐมนตรี และนาย Alexander Downer รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศออสเตรเลียในขณะนั้น ร่วมเป็นประธานในพิธี

ปัจจุบัน อาคาร 3 หลังของสถานเอกอัครราชทูต ได้แก่ ทำเนียบเอกอัครราชทูต อาคารที่ทำการ และศาลาไทย นับเป็น Landmark สำหรับนักท่องเที่ยวที่เดินทางมาเยือนกรุงแคนเบอร์รา และเป็นสิ่งก่อสร้างที่เชิดชูเกียรติภูมิของไทยให้เป็นที่รู้จักกันทั่วไปในออสเตรเลีย